Μια ξεχασμένη ποικιλία καφέ επανέρχεται στο προσκήνιο: η επιστροφή της Μόκας από την Υεμένη
Από μια μακρινή χώρα, μαστιζόμενη από τον πόλεμο, έρχονται αισιόδοξα μηνύματα «ανάστασης» μιας αρχαίας ποικιλίας καφέ.
Αν και ο καφές κατάγεται από την Αιθιοπία, η πρώτη του συστηματική καλλιέργεια έγινε στα εδάφη της σημερινής Υεμένης, στην Αραβική χερσόνησο – εξάλλου, Υμενίτες Σούφι μοναχοί ήταν και οι πρώτοι άνθρωποι που παρασκεύασαν ρόφημα από τους καβουρδισμένους κόκκους του καφέ. Για αιώνες, ο καφές υπήρξε αραβικό μονοπώλιο και η Υεμένη υπήρξε το κέντρο του: όλος ο καφές έπαιρνε το δρόμο προς τον υπόλοιπο κόσμο από το λιμάνι της Μόκας, στην Ερυθρά Θάλασσα, ενώ ακόμα και το πρώτο χαρμάνι καφέ που δημιουργήθηκε ποτέ, την εποχή της αποικιοκρατίας, αποτελούνταν από κόκκους καφέ από την Μόκα και την Ιάβα. Δεν είναι τυχαίο που η λέξη «Μόκα» επιβιώνει ακόμα στον κόσμο του καφέ, τόσους αιώνες μετά.
Η παρακμή της καλλιέργειας καφέ στην Υεμένη
Η παρακμή της καλλιέργειας του καφέ στην Υεμένη ξεκινά ουσιαστικά από την εποχή που οι αποικιοκράτες Ευρωπαίοι έσπασαν το αραβικό μονοπώλιο του καφέ, εισάγοντάς καφεόδεντρα αρχικά στην Νοτιοανατολική Ασία και την Καραϊβική και κατόπιν στη Λατινική Αμερική και την υπόλοιπη Αφρική. Η παραγωγής της Υεμένης, παρόλη της την αξιόλογη ποιότητα, ήταν ανέκαθεν μικρή σε ποσότητα και δεν μπόρεσε να ανταγωνιστεί τα νέα δεδομένα, με αποτέλεσμα σιγά σιγά να μαραζώσει.
Σημαντικό ρόλο έπαιξαν επίσης οι πολιτικές ταραχές και οι εμφύλιοι πόλεμοι που ταλάνισαν επί σειρά ετών το αραβικό κράτος, κάτι που είχε μεγάλη επίπτωση στις καλλιέργειες γενικά, άρα και στον καφέ. Ακόμα, τα περιορισμένα αποθέματα νερού έπαιξαν επίσης σημαντικό ρόλο, σε συνδυασμό με την εισαγωγή της καλλιέργειας του Khat, ενός ήπιου, μασώμενου ναρκωτικού. Τόσο το Khat όσο και ο καφές είναι ιδιαίτερα υδατοβόρα, με τη διαφορά ότι η καλλιέργεια του Khat είναι ιδιαίτερα εύκολη, σε αντίθεση με την αντίστοιχη του καφέ, και αφήνει ευκολότερα χρήματα στους καλλιεργητές του, αφού δεν απαιτεί ιδιαίτερη επεξεργασία.
Ο πρόσφατος εμφύλιος που ακόμα μαίνεται, αλλά κυριότερα το εμπάργκο της Σαουδικής Αραβίας, γονάτισε κυριολεκτικά τη χώρα και έφτασε την καλλιέργεια του κάφε στο χείλος της εξαφάνισης – και ίσως η μέρα που θα μιλούσαμε για την οριστική εξάλειψη μιας εκ των αρχαιότερων ποικιλιών καφέ να μην ήταν μακριά.
Τι γεύση έχει ο καφές της Υεμένης;
Ακούγοντας τη λέξη «Μόκα», οι περισσότεροι σκέφτονται την σοκολάτα, και όντως, οι νότες κακάο είναι έντονες στους κόκκους καφέ από την Υεμένη. Ο καφές που φύεται στην Υεμένη είναι φυσικά καφές Arabica, με κυρίαρχες τις νότες σοκολάτας και ένα γευστικό προφίλ που φέρνει στο μυαλό αρώματα μήλου και εσπεριδοειδών, αλλά και βανίλιας και μπαχαρικών. Η μοναδική γεύση οφείλεται τόσο στην ποικιλία, όσο και στο ιδιαίτερο υψόμετρο της περιοχής, αλλά και στην μοναδική επεξεργασία των κόκκων. Οι καρποί του καφέ μαζεύονται με το χέρι όταν ωριμάσουν, ξεραίνονται στον ήλιο για μέρες και αφού ωριμάσουν, η αφυδατωμένη φλούδα απομακρύνεται από τον κόκκο επίσης με το χέρι. Αυτή η διαδικασία ωρίμανσης κι επεξεργασίας προικίζει τον υμενίτικο καφέ με τα μοναδικά του αρώματα.
Η αναγέννηση της Μόκας
Πρόσφατα, και ενώ όλα έδειχναν πως η αυθεντική Υεμενίτικη Μόκα θα ήταν σύντομα παρελθόν, μια χούφτα αγροτών από τα ορεινά χωριά του Haraz αποφάσισε να πάρει τα πράγματα στα χέρια της και να σώσει την κληρονομιά της Υεμένης, τον εκλεκτό καφέ Arabica. Πολλά στρέμματα καλλιέργειας του φυτού khat έδωσαν τη θέση τους στην καλλιέργεια καφέ, επιστρατεύτηκαν παλιές τεχνικές και τεχνογνωσία ετών, και σιγά σιγά η κατάσταση άρχισε να δείχνει σημάδια ανάκαμψης. Σήμερα, η καλλιέργεια καφέ προχωρά με αργά αλλά ταυτόχρονα σταθερά βήματα, ενώ οι σχετικοί συνεταιρισμοί και οι εταιρίες που έχουν δημιουργηθεί φροντίζουν για την διοχέτευση του καφέ στο εξωτερικό με ασφάλεια.
Ωστόσο, η παραγωγή παραμένει μικρή και η Μόκα θεωρείται delicatessen προϊόν, με τιμές που μπορούν να συγκριθούν μόνο με άλλους αντίστοιχης μικρής παραγωγής και σπανιότητας καφέδες, όπως τον Jamaica Blue Mountain ή τον Panama Gesha. Παρόλο όμως το γεγονός πως η εκλεκτή μόκα απευθύνεται σε σαφώς περιορισμένο κοινό, η «ανάσταση» της δίνει ελπίδα πως σιγά σιγά, και εφόσον φυσικά αποκατασταθεί η ειρήνη στην περιοχή, η Μόκα θα βρει τη θέση της σιγά σιγά στα φλιτζάνια όλου του κόσμου.
Μια πρόταση για αυθεντικό Υεμενίτικο καφέ
Tommy Top Arabica Yemen Matari Μονοποικιλιακός, 100% Arabica καφές φυσικής επεξεργασίας από την Υεμένη, από την περιοχή Bani Matar, σε υψόμετρο 1700 - 1900 κ. O χαρακτήρας του είναι φρουτώδης, με ζωηρή οξύτητα, με αρώματα σταφυλιού και τροπικών φρούτων, ενώ η επίγευση είναι γλυκιά και βουτυράτη. Ένας από τους σπανιότερους και εκλεκτότερους καφέδες στον κόσμο.
Ίσως η μέρα που θα μπορούμε εύκολα να γευτούμε τον καφέ που έπιναν στην Ευρώπη πριν πολλά χρόνια να είναι ακόμα μακριά, ωστόσο δεν απογοητευόμαστε – ο καλός καφές εξάλλου βρίσκεται παντού.
με στοιχεία από τον Guardian
