Tι ακριβώς εννοούμε, όταν μιλάμε για Μόκα;
Είναι πόλη, καφές με σοκολάτα ή μπρίκι; Μήπως είναι όλα αυτά μαζί;
Στον κόσμο του καφέ, οι ορολογίες είναι συνηθισμένο φαινόμενο, και το μπέρδεμα με το εξειδικευμένο «γλωσσάρι» του καφέ επίσης συχνό. Πολλές φορές, η ίδια λέξη μπορεί να σημαίνει περισσότερα από ένα πράγματα, μπερδεύοντας ακόμα περισσότερο το κουβάρι.
Η λέξη «Μόκα» είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα! Τι θα καταλάβαινε αν άκουγε την ίδια ακριβώς λέξη ένας ναυτικός του 19ου αιώνα σε εμπορικό πλοίο, ένας παγωτατζής, ένας barista κι ένας Ιταλός της δεκαετίας του ’60; Ας κάνουμε μια αναδρομή στην πλούσια ιστορία μιας από τις πιο χαρακτηριστικές λέξεις του σύμπαντος του καφέ, της λέξης «Μόκα».
Οι απαρχές: ένα αραβικό λιμάνι στην Ερυθρά Θάλασσα και μία καινούρια λέξη.
Η αρχική σημασία της λέξης Mocha πηγαίνει βαθιά πίσω στην ιστορία του καφέ, στην Αραβική χερσόνησο. Η Υεμένη ήταν από τις πρώτες χώρες που ασχολήθηκαν με την καλλιέργεια του καφέ, και οι Υεμενίτες Σούφι μοναχοί ήταν ίσως οι πρώτοι άνθρωποι που παρασκεύασαν τον καφέ σε ρόφημα, με τρόπο αντίστοιχο με αυτόν που τον απολαμβάνουμε σήμερα.
Οι Άραβες κρατούν για χρόνια το μονοπώλιο του καφέ, καλλιεργώντας τον στα εδάφη της Υεμένης, αλλά και εισάγοντας μεγάλες ποσότητες από την Αιθιοπία και την Ερυθραία, στην απέναντι όχθη της Ερυθράς Θάλασσας, μέσω καραβανιών που τα οδηγούσαν βεδουίνοι. Ο καφές εξάγεται σε ολόκληρο τον κόσμο καβουρδισμένος, από ένα λιμάνι της Ερυθράς Θάλασσας, το λιμάνι της πόλης al-Makha, γνωστότερο στους Δυτικούς σαν Mocha.
Η Μόκα αρχίζει να ακμάζει μέσω του εμπορίου του καφέ, φτάνοντας στην απόλυτη ακμή της τον 16ο αιώνα. Η αρχή της εποχής της αποικιοκρατίας σπάζει το μονοπώλιο του καφέ, ενώ μια επιδημία χτυπά την πόλη αλύπητα τον 18ο αιώνα, αποδεκατίζοντας τον πλυθησμό της. Για χρόνια όμως, η λέξη Μόκα ήταν συνώνυμη αρχικά του καφέ, και κατόπιν των καλών, εκλεκτών κόκκων εξαιρετικής ποιότητας.
Μόκα σημαίνει σοκολάτα: Η γεύση που καθόρισε τον δυτικό κόσμο
Για πολλές δεκαετίες, οι κόκκοι καφέ από την Αραβικοί Χερσόνησο πουλιόντουσαν στην Ευρώπη και τον Νέο Κόσμο ως Mocha, ενώ οι Ασιατικοί ως Java, από το ομώνυμο νησί της Ινδονησίας, μέχρι τουλάχιστον την εξάπλωση της καλλιέργειας του καφέ στην Καραϊβική, την Λατινική Αμερική και την υπόλοιπη Αφρική. Συγκρινόμενοι με τους Αιθιοπικούς ή και τους Ασιατικούς κόκκους, οι κόκκοι της Υεμένης εμφάνιζαν ένα πιο «σοκολατένιο» προφίλ, με γευστικές νότες που θύμιζαν κακάο και σοκολάτα. Μόκα κατέληξε να ονομάζεται ο εκλεκτός καφές, με τη σοκολατένια γεύση ή επίγευση, ενώ Java ονομαζόταν στην Αμερική (και εν πολλοίς, ονομάζεται ακόμα) οποιοσδήποτε άλλος καφές.
Αυτή είναι και η απαρχή της λέξης Μόκα όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, που ταυτίζεται με τα ροφήματα που περιέχουν καφέ αλλά και σοκολάτα. Mocaccino, Mocha Latte, Caffe Mocha ονομάζονται τα ροφήματα που συνδυάζουν espresso με κακάο ή σοκολάτα, συχνά και με σαντιγί ή γάλα. Είναι ενδεικτικό πως δεν υπάρχει καθορισμένη ή τυποποιημένη συνταγή για μία mocca, αλλά δεκάδες διαφορετικές παραλλαγές από χώρα σε χώρα (και από καφέ σε καφέ) με μόνο κοινό την παρουσία της σοκολάτας. Η γευστική ανάμνηση του εκλεκτού καφέ της Υεμένης επιζεί μέχρι σήμερα, σε χορταστικούς σοκολατοκαφέδες, αλλά και στα παγωτατζίδικα όλου του κόσμου, που σερβίρουν παγωτό με γεύση καφέ ως «Μόκα».
Moka: το αγαπημένο μπρίκι που δεν λείπει από κανένα Ιταλικό νοικοκυριό.
Στην Ιταλία του Μεσοπολέμου, ένας μηχανικός με το όνομα Luigi De Pont, προσπαθεί να ανακαλύψει μια μηχανή καφέ που να είναι γρήγορη, πρακτική και να εκχυλίζει τα αρώματα του καφέ στο μάξιμουμ. Ένας δαιμόνιος επιχειρηματίας, ο Alfonso Bialetti, αγοράζει την πατέντα, επανασχεδιάζει τη μηχανή χρησιμοποιώντας αλουμίνιο και βακελίτη και ονομάζει το νέο αυτό μηχάνημα Moka, αλλάζοντας τα δύο "c" με το "k", γράμμα που δε χρησιμοποιείται ιδίατερα στο Ιταλικό αλφάβητο, φιλοδοξώντας να δώσει ένα μοναδικό - και ταυτόχρονα, γνωστό και οικείο σε όλους - όνομα στη μηχανή του.
Ήταν η αρχή μιας εμβληματικής συσκευής καφέ, του Moka Pot, που θα κερδίσει τις καρδιές των Ιταλών, οι οποίοι το αποκαλούν απλά «η καφετιέρα», γεγονός ενδεικτικό για την εκτίμηση της αγάπης που τρέφουν για αυτό. Ο καινοτομικός της σχεδιασμός χάρισε στην Μόκα μια θέση στα μεγαλύτερα μουσεία του κόσμου (πρόκειται για μουσεία design, βιομηχανικού σχεδιασμού, επιστημών και σύγχρονης τέχνης) και σχεδόν έναν αιώνα μετά, παραμένει κυρίαρχη όχι μόνο στις καρδιές των καφελατρών, μα και στην ποπ κουλτούρα.
Μια λέξη, τρεις διαφορετικές ερμηνείες, ένα ταξίδι στον χρόνο και τον χώρο του καφέ: η καλύτερη απόδειξη πως το αγαπημένο μας ρόφημα δεν είναι «ένα καφεδάκι» αλλά μια συνήθεια και ένα πολιτισμικό αγαθό που διαμορφώνει τη γλώσσα, την κουλτούρα και την κοινωνία.
