Γνωρίστε το θρύλο του βοσκού Khalid!
Ο κόσμος του καφέ είναι γεμάτος σύμβολα, με προέλευση που χάνεται στα βάθη του χρόνου και πολλές ενδιαφέρουσες ιστορίες κρυμμένες πίσω τους.
Δεν είναι καθόλου ασυνήθιστο, πολλές καφετέριες, αλλά και πολλές εταιρείες που ασχολούνται με το καβούρδισμα ή το εμπόριο του καφέ, να έχουν ονόματα ή λογότυπα που σχετίζονται με μια… κατσίκα! Ονομασίες όπως «dancing goat», «crazy goat» «wandering goat» και σκιτσάκια με κατσίκια που πίνουν ή μασούν καφέ και χορεύουν είναι ιδιαίτερα συνηθισμένα, τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική.
Αν και σήμερα, αρκετοί μπορεί να μην αντιλαμβανόμαστε τη χρήση της κατσίκας ως συμβόλου για τον καφέ, η αλήθεια είναι ότι πίσω από το συμπαθές μηρυκαστικό κρύβεται ένας από τους, θα μπορούσαμε να πούμε, «ιδρυτικούς μύθους» του καφέ: ο θρύλος του βοσκού Khalid!
Οι απαρχές του καφέ
Είναι γεγονός πως το φυτό του του καφέ είναι ενδημικό στα εδάφη της Αιθιοπίας, της Ερυθραίας και του Σουδάν – όλα τα καφεόδεντρα που βρίσκονται σήμερα διασκορπισμένα σήμερα στις δεκάδες χώρες που ανήκουν στην «ζώνη του καφέ», ανάμεσα στους Τροπικούς του Καρκίνου και του Αιγόκερω, έχουν σαν προ-προ-προ-παππούδες τα καφεόδεντρα της Δυτικής Αφρικής. Αυτό που δεν είναι απόλυτα σαφές, είναι το πότε ο καφές άρχισε να καταναλώνεται από τους ανθρώπους.
Αν και η πρώτη καταγεγραμμένη εμφάνιση του καφέ σαν ρόφημα αφορά κοινότητες Sufi μοναχών στην Αραβική Χερσόνησο, κοντά στην σημερινή Υεμένη τον 15ο αιώνα, είναι βέβαιο πως Αιθίοπες νομάδες γνώριζαν τις ιδιότητες του καφέ, καταναλώνοντας τον σε ένα έδεσμα που φέρνει στο μυαλό τις σημερινές energy bars: ανακατεύοντας τους κόκκους με λίπος από ζώα και φτιάχνοντας μικρές μπάλες.
Σίγουρα, η ανακάλυψη του καφέ έγινε από τις αγροτικές – κτηνοτροφικές κοινότητες της Αιθιοπίας – πώς όμως σχετίζονται με αυτό τα κατσίκια;
Ο περίεργος βοσκός και τα κατσίκια που χορεύουν
O μύθος αναφέρει ότι ο βοσκός Khalid (ή κατά άλλους, Kaldi) συνήθιζε να βόσκει τα κοπάδια στα αιθιοπικά λιβάδια, ώσπου παρατήρησε ότι τα κατσίκια του άλλαζαν συμπεριφορά όταν μασουλούσαν τα κόκκινα φρούτα του καφεόδεντρου – γινόντουσαν πιο ενεργητικά, πιο υπερκινητικά και άρχιζαν να «χορεύουν». Εντυπωσιασμένος, ο Khalid δοκίμασε και ο ίδιος τα φρούτα, και πήγε μια αρμαθιά στον πιο σοφό άνθρωπο που γνώριζε: έναν σούφι μοναχό σε ένα μοναστήρι εκεί κοντά.
Καθώς η Ισλαμική θρησκεία απαγορεύει τις ψυχοτρόπες ουσίες, ο μοναχός πέταξε εκνευρισμένος τα φρούτα του Khalid στη φωτιά, όμως ο βοσκός τα μάζεψε, βλέποντας ότι είχαν μείνει από αυτά μόνο οι σπόροι, μαυρισμένοι. Γρήγορα γρήγορα, τους πέταξε σε ένα κανάτι νερό, για να τους κρυώσει, όμως βλέποντας το νερό να αλλάζει χρώμα και να μυρίζει υπέροχα, αποφάσισε να το δοκιμάσει – και εγένετο καφές!
Όλα τα παραπάνω υποτίθεται πως συνέβησαν περίπου τον 8ο αιώνα μ.Χ, αλλά ο θρύλος καταγράφεται πρώτη φορά τον 16ο αιώνα από τον Antoine Faustus Nairon, έναν χριστιανό λόγιο από την Συρία, που ήταν ένας από τους πρώτους συγγραφείς που ασχολήθηκε με τον καφέ στα έργα του.
Όπως όλοι οι μύθοι, έτσι και ο μύθος του Khalid και της τρελής κατσίκας του κρύβει αλήθειες στο εσωτερικό του: τα εδάφη στα οποία πρωτοεμφανίστηκε ο καφές, το ρόλο που έπαιξαν οι μουσουλμάνοι στη διάδοσή του, την μετεξέλιξη του καρπού σε καβουρδισμένο κόκκο και έπειτα σε ρόφημα. Φυσικά, το να παρατήρησαν οι κτηνοτρόφοι παράξενη συμπεριφορά στις κατσίκες τους μετά την κατανάλωση των καρπών του καφεόδενδρου, δεν είναι διόλου απίθανο, κι έτσι οι εμπειρίες των βοσκών της Αιθιοπίας να προσωποποιήθηκαν στον Khalid και τα τρελά κατσίκια του.
Την επόμενη φορά που θα δείτε σε μια καφετέρια ή μια μάρκα καφέ ένα κατσίκι, δύο κέρατα, έναν βοσκό ή κάτι σχετικό, θα ξέρετε ότι αυτό το απλό σκιτσάκι κρύβει μέσα του μια προφορική παράδοση που ξεπερνά τα 1000 χρόνια ιστορίας!
