Από τα χρυσά κύπελα των Αζτέκων, στα φλιτζάνια όλου του πλανήτη: η ιστορία της σοκολάτας.
Η σοκολάτα δεν έχει μόνο υπέροχη γεύση, αλλά και μια συναρπαστική ιστορία.
Η σοκολάτα είναι η μικρή καθημερινή απόλαυση όλων των ανθρώπων – ένα ρόφημα που, μαζί με τον καφέ, γνωρίζει ίσως τη μεγαλύτερη διάδοση σε ολόκληρο τον πλανήτη. Άνθρωποι από κάθε γωνιά του κόσμου μπορούν να έρθουν πιο κοντά πάνω από μια κούπα αχνιστής σοκολάτας – αφού για τους περισσότερους, είναι ίσως η πιο γλυκιά ανάμνηση της παιδικής τους ηλικίας.
Πως όμως έφτασε η ζεστή, λαχταριστή σοκολάτα στα φλιτζάνια μας; Επιχειρούμε να ιχνηλατήσουμε την ιστορία της σοκολάτας ξεκινώντας από τα υψίπεδα της Γουατεμάλας και φτάνοντας στην Ακτή του Ελεφαντοστού, περνώντας από έκπτωτους αυτοκράτορες, αδίστακτους κονκισταδόρες και δουλέμπορους, αποικιοκράτες και ανθρώπους από όλο τον κόσμο. Ελάτε μαζί μας!
Στα βάθη του χρόνου και της Αυτοκρατορίας των Αζτέκων: η απαρχή της σοκολάτας.
Η ιστορία της σοκολάτας έχει τις ρίζες της στη Νότια Αμερική, στα εδάφης της σημερινής Γουατεμάλας και του Μεξικού, όπου το κακαόδεντρο είναι αυτοφυές. Σύμφωνα με τους ιστορικούς, το κακάο είναι γνωστό στους αυτόχθονες λαούς της Νότιας Αμερικής εδώ και χιλιάδες χρόνια, ενώ ροφήματα βασισμένα στους κόκκους του παρασκευάζονται ήδη από το 450 π.Χ. Η ακμή της σοκολάτας έρχεται ταυτόχρονα με την εδραίωση και την ακμή της αυτοκρατορίας των Αζτέκων, η οποία θεωρούσαν τους σπόρους του κακάο δώρο του θεού της σοφίας, Κουετζαλκοάτλ, και φτάνουν στο σημείο να τους χρησιμοποιούν σαν νόμισμα: ένα αγριοκούνελο κοστίζει 10 σπόρους κακάο, ενώ ένας σκλάβος μερικές εκατοντάδες. Οι Αζτέκοι ευγενείς το χρησιμοποιούν σαν ρόφημα στις κοινωνικές τους συναθροίσεις, ενώ σε πολλές ταφές Αζτέκων και Μάγια πολεμιστών, τα κτερίσματα των τάφων περιλαμβάνουν σπόρους και σκόνη κακάο.
Η αρχική μορφή του ροφήματος σοκολάτας είναι πολύ διαφορετική από το ρόφημα που απολαμβάνουμε σήμερα. Οι λαοί της προκολομβιανής Αμερικής συνήθιζαν να σερβίρουν τη σοκολάτα τους παχύρευστη, πικρή, και χωρίς γλυκαντικές ουσίες. Δύο από τα συνηθέστερα συστατικά αυτής της «αρχαίας» σοκολάτας ήταν οι καυτερές πιπεριές τσίλι, που κόντραραν την πικράδα του κακάου, αλλά και ο πουρές καλαμποκιού, που έδινε στο ρόφημα την απαιτούμενη πυκνότητα. Αν και σήμερα, η Νότια Αμερική ακολουθεί τα «δυτικά» πρότυπα παρασκευής σοκολάτας, σε ορισμένες περιοχές του Μεξικού σερβίρεται ακόμα το «Chilate», ένα ρόφημα που θυμίζει τις ρίζες της σοκολάτας και που σίγουρα φαίνεται εξαιρετικά παράξενο στους σύγχρονους ουρανίσκους.
Αυτοκράτορες & Κονκισταδόρες: Η Ευρώπη γνωρίζει το κακάο
Οι ευρωπαίοι ήρθαν για πρώτη φορά σε επαφή με την σοκολάτα την εποχή των μεγάλων εξερευνήσεων, όταν Ισπανοί εξερευνητές συνάντησαν τον Αζτέκο αυτοκράτορα Μοντεζούμα, το 1519. Ο Μοντεζούμα σέρβιρε σοκολάτα σαν ένδειξη καλής θέλησης και φιλοξενίας προς τους επισκέπτες τους, και οι Ισπανοί σημείωσαν τις μεγάλες ποσότητες που κατανάλωνε ο αυτοκράτορας, αλλά και την σχολαστική προετοιμασία του ροφήματος.
Οι Iσπανοί έφεραν τους σπόρους κακάο και τις συνταγές των Αζτέκων πίσω στην πατρίδα τους, όμως η Ευρώπη γνώρισε το ρόφημα λίγα χρόνια αργότερα, από σκλάβους Μάγιας που έφεραν πίσω στην πατρίδα τους άλλες εξερευνητικές αποστολές. Η πικράδα του είναι ανασταλτικός παράγοντας για την διάδοση του, όμως η προσθήκη ζάχαρης και γάλακτος το φέρνει πιο κοντά στα ευρωπαϊκά γούστα. Σε μια Ευρώπη που ζει στον πυρετό των εξερευνήσεων και διψά για νέα προϊόντα από μακρινές χώρες, η σοκολάτα αρχίζει να βρίσκει το κοινό της, έχοντας να ανταγωνιστεί άλλα «νέα» προϊόντα, όπως είναι το τσάι και ο καφές. Οι πρώτες μεγάλες εταιρείες που εμπορεύονται σοκολάτα ξεκινούν στα μέσα του 18ου αιώνα, και πολλές από αυτές συνεχίζουν ως σήμερα.
Η καλλιέργεια του κακάο επεκτείνεται: η εποχή της αποικιοκρατίας
Με τη ζήτηση για σπόρους κακάο να εκτινάσσεται συνεχώς, οι αποικιοκράτες Ευρωπαίοι αρχίζουν την καλλιέργεια του καφέ σε διάφορα εδάφη, μακριά από την κοιτίδα του φυτού. Έτσι, μέσα σε έναν αιώνα, δημιουργούνται φυτείες κακάο από Άγγλους, Ολλανδούς, Ισπανούς και Γάλλους στην Καραϊβική, την Βενεζουέλα, την Βραζιλία, ακόμα και τις Φιλιππίνες. Οι Βοτανολόγοι ταξινομούν επίσημα το φυτό, δίνοντας του το όνομα «Theobroma Cacao», δηλαδή «Κακάο: η τροφή των θεών» και η επεξεργασία του τυποποιείται με διαδικασίες που μοιάζουν αρκετά με τις σημερινές. Ακολουθώντας, μέσω της αποικιοκρατίας, μια πορεία αντίστροφη από αυτή του καφέ, το κακαόδεντρο φτάνει στην Αφρική, όπου οι κλιματολογικές συνθήκες ευνοούν την καλλιέργειά του.
Η σοκολάτα σήμερα
Τα κακαόδεντρα που μας δίνουν τους πολύτιμους σπόρους (και συνεπώς, τα λαχταριστά ροφήματα σοκολάτας που απολαμβάνουμε σήμερα) χωρίζονται σε τρεις βασικές ποικιλίες, Forastero, Criollo και Trinitario, με την πρώτη να αντιπροσωπεύει το 80-90% της παγκόσμιας παραγωγής και τις άλλες δύο, σπανιότερες και ακριβότερες, να θεωρούνται gourmet επιλογές. To κακάο καλλιεργείται σε μια σειρά χωρών, από την Λατινική Αμερική και την Κεντρική Αφρική ως την Ασία, ενώ τα σκήπτρα της παραγωγής κατέχουν η Ακτή του Ελεφαντοστού και η Γκάνα, που παράγουν το περισσότερο κακάο παγκοσμίως, ενώ η καλλιέργειά του είναι ο βασικός πυλώνας της οικονομίας τους.
Η σοκολάτα φυσικά δε θυμίζει σχεδόν σε τίποτα το παχύρευστο, πικρό και καυτερό ρόφημα των Αζτέκων ιερέων. Έχοντας συνδυαστεί εδώ και χρόνια με τη ζάχαρη και το γάλα, η σοκολάτα αποτελεί τη βάση για ένα αμέτρητο πλήθος συνταγών, τόσο για απλά, καθημερινά γλυκά, όπως είναι οι μπάρες σοκολάτας, όσο και για πιο πολυτελείς και εξεζητημένες επιλογές. Σε ό,τι αφορά το ρόφημα σοκολάτας, αποτελεί πλέον ένα από τα δημοφιλέστερα ροφήματα παγκοσμίως, και καταναλώνεται από μικρούς και μεγάλους σε ολόκληρο τον κόσμο, συνήθως με την προσθήκη γάλακτος. Οι επιλογές σε ροφήματα σοκολάτας είναι αμέτρητες, αφού μπορεί κανείς να βρει ροφήματα παραδοσιακά, αλλά και πιο πρωτότυπα, που συνδυάζουν τη γεύση της σοκολάτας με άλλα αγαπημένα αρώματα, όπως μπανάνα, φράουλα ή μπισκότο.
Όταν ο αυτοκράτορας Μοντεζούμα διέταζε τους υπηρέτες του να ετοιμάσουν την εκλεκτότερη σοκολάτα για τον καλεσμένο του, τον κονκισταδόρο Κορτέζ, δε μπορούσε να φανταστεί ότι αυτήν την κούπα θα λαχταρούσε όλος ο πλανήτης, 500 χρόνια μετά. Ας αναπαύεται εν ειρήνη κάτω από το βλέμμα του Κουετζαλκοάτλ!
