Τι σημαίνει ότι ένας καφές είναι καφές "Δίκαιου Εμπορίου";

Κοιτώντας μια συσκευασία καφέ, πέρα από τη μάρκα του ή τη σύσταση του χαρμανιού του, το μάτι συνήθως σταματά και σε μια σειρά από πιστοποιήσεις. Τι είναι η περιβόητη πιστοποίηση «Fair Trade»;

Σε μια εποχή που το κοινό του καφέ είναι ενημερωμένο και έχει άποψη και απαιτήσεις για τον καφέ που περιμένει από το φλιτζάνι του, η παγκόσμια αγορά καφέ έχει σαφέστατα αλλάξει. Κάθε κόκκος καφέ ελέγχεται εξονυχιστικά πριν φτάσει στην κούπα μας, και κρύβει πίσω του χιλιάδες εργατοώρες σε ολόκληρο τον κόσμο. Μια από τις πιστοποιήσεις, που φιλοδοξεί να διασφαλίσει πως οι παραγωγοί του καφέ αμείβονται ικανοποιητικά για το προϊόν τους, είναι και η πιστοποίηση που διασφαλίζει πως ένας καφές είναι καφές «Δίκαιου Εμπορίου».

Τι είναι ο καφές «Δίκαιου Εμπορίου»;

Ο καφές «Δίκαιου Εμπορίου» είναι καφές που έχει παραχθεί σύμφωνα με τις διεθνείς προδιαγραφές περί δίκαιου εμπορίου, δηλαδή σύμφωνα με ένα πλέγμα κανονισμών που έχουν να κάνουν με την διαφάνεια, το σεβασμό στους παραγωγούς και την βιώσιμη ανάπτυξη. Με απλά λόγια, πρόκειται για ένα σύνολο κανόνων που σκοπό έχουν να διασφαλίσουν ότι οι παραγωγοί αμείβονται ικανοποιητικά για το παραγόμενο προϊόν τους, καθώς και πως οι συνθήκες εργασίας τους είναι αξιοπρεπείς, κάτι ιδιαίτερα σημαντικό, αφού σημαντική ποσότητα του καφέ που διακινείται διεθνώς παράγεται σε αναπτυσσόμενες χώρες.

Πως ξεκίνησε η ιδέα για καφέ «Δίκαιου Εμπορίου»;

Παλαιότερα, οι τιμές του καφέ καθορίζοντας από τον σχετικό Διεθνή Οργανισμό, σε συνεννόηση με τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών. Οι διεθνείς συμφωνίες προέβλεπαν απενεργοποίηση των συμφωνηθέντων σε περίπτωση μειωμένης παραγωγής και αυξημένης ζήτησης και ενεργοποίησή τους σε περίπτωση που οι τιμές έπεφταν πολύ χαμηλά, σε μια προσπάθεια εγγύησης του εισοδήματος των παραγωγών.

Η πιστοποίηση Fair Trade εισήχθη στα τέλη της δεκαετία του ’80, όταν η αυξημένη παραγωγή καφέ κατέληξε να ξεπεράσει τη ζήτηση, με αποτέλεσμα των καταποντισμό των τιμών. Η ιδέα ξεκίνησε από την Ολλανδία, παίρνοντας το αρχικό της όνομα, «Max Havelaar», από έναν χαρακτήρα της Ολλανδικής λογοτεχνίας που στηλίτευε την εκμετάλλευση των παραγωγών καφέ από τους Ολλανδούς αποικιοκράτες. Σκοπός του οργανισμού ήταν να πιστοποιήσει προϊόντα που εξασφάλιζαν στους παραγωγούς τους αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης και εγγυημένο εισόδημα.

Η κρίση του καφέ τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ’90, που καταβαράθρωσε εκ νέου τις τιμές του καφέ, έκανε πιο επιτακτική την ανάγκη για καφέ «Δίκαιου Εμπορίου», έτσι οι σχετικοί οργανισμοί πλύθηναν και σταθεροποίησαν τη θέση τους στην παγκόσμια αγορά, για να φτάσουμε σιγά σιγά στο σήμερα.

Πως ελέγχεται αν ένας καφές είναι καφές «Δίκαιου Εμπορίου»;

Υπεύθυνος για την πιστοποίηση των σχετικών προϊόντων, και φυσικά και του καφέ, είναι ο σχετικός παγκόσμιος οργανισμός, που ονομάζεται Fairtrade International, και συνεργάζεται με τους αντίστοιχους εθνικούς οργανισμούς κάθε χώρας. Οι προδιαγραφές για να ενταχθεί μια μονάδα παραγωγής καφέ στο σχετικό δίκτυο διαφοροποιούνται ανάλογα με τον αν πρόκειται για μικρή φάρμα, ή για μεγαλύτερη φυτεία που απασχολεί εργαζόμενους. Στην πρώτη περίπτωση, οι προδιαγραφές σχετίζονται με την δημοκρατικότητα και την διαφάνεια στη λειτουργεία της φυτείας, στη συμμετοχή των παραγωγών στις αποφάσεις, στις τιμές που πουλάνε το ακατέργαστο προϊόν τους και σε πλήθος ακόμα παραγόντων, που διασφαλίζουν αξιοπρέπεια, ικανοποιητική αμοιβή και βιώσιμη ανάπτυξη, σύμφωνη με την προστασία του περιβάλλοντος. Σε περίπτωση μεγαλύτερων φυτειών, ελέγχονται εξονυχιστικά οι αμοιβές, οι συνθήκες εργασίας, η δυνατότητα συνδικαλισμού των εργαζομένων, και φυσικά απαγορεύεται τόσο η εξαναγκασμένη εργασία, όσο και η παιδική εργασία, φαινόμενα δυστυχώς όχι σπάνια στις αναπτυσσόμενες οικονομίες.

Για να χαρακτηριστεί ένας καφές ως Fair Trade, πρέπει να πληροί όλες τις παραπάνω προδιαγραφές, που ελέγχονται σε συνεργασία του αντίστοιχου εθνικού οργανισμό με τον Διεθνή οργανισμό Δικαίου Εμπορίου.

Προκύπτουν προβλήματα από το «Δίκαιο Εμπόριο»;

Αν και η ιδέα πίσω από τη δημιουργία της πιστοποίησης είναι ηθικά σωστή και η λειτουργία του οργανισμού απρόσκοπτη, υπάρχουν φωνές κριτικής σχετικά με το Δίκαιο Εμπόριο. Οι επικριτές του Fair Trade αναφέρουν καταρχάς πως η όλη ιδέα της πιστοποίησης έχει σχεδόν καταστεί μονοπώλιο, με ό,τι μπορεί να σημαίνει αυτό, καθώς και ότι ενώ η ιδέα ξεκίνησε με σκοπό να προστατεύσει τους μικρούς παραγωγούς καφέ, έχει πλέον επεκταθεί σε μεγάλες φυτείες, κάτι που παρόλα τα θετικά που μπορεί να έχει σαν κίνηση, έχει «νοθεύσει» την αρχική σύλληψη της ιδέας.  Ακόμα, δεν πρέπει να παραγνωρίζεται το γεγονός ότι ενδεχομένων σε αρκετές χώρες να κυκλοφορούν προϊόντα με πλαστές πιστοποιήσεις, αλλά και το γεγονός ότι υπάρχουν εταιρείες που ανεβάζουν υπερβολικά το κόστος των προϊόντων τους, εκμεταλλευόμενες τη σχετική πιστοποίηση, χωρίς αυτά τα υπερκέρδη να επιστρέφουν στους παραγωγούς.

Έχει καλύτερη γεύση ο καφές «Δίκαιου Εμπορίου»;

Η πιστοποίηση «Fair Trade» ορίζει κατά κύριο λόγο ένα πλέγμα κανόνων που έχουν να κάνουν με τις εργασιακές συνθήκες γύρω από την παραγωγή του καφέ και δεν συνδέεται άμεσα με την ποιότητά του. Ωστόσο, είναι γεγονός ότι οι περισσότεροι καφέδες Δίκαιου Εμπορίου είναι ιδιαίτερα ποιοτικοί, καθώς τα βήματα που ακολουθούνται σε όλη τους την αλυσίδα, από την καλλιέργεια και την εξαγωγή μέχρι τη συσκευασία, ακολουθούν υψηλά ποιοτικά πρότυπα. Αν θέλετε να δοκιμάσετε ποιοτικούς καφέδες Δικαίου Εμπορίου, μπορείτε να επιλέξετε τον Bio Puro, που το χαρμάνι του έχει κόκκους από το Περού και την Ονδούρα, ή τον Sant Eustachio, που καβουρδίζεται στη Ρώμη, αλλά οι ιδιοκτήτες του αναζητούν για το χαρμάνι τους εκλεκτούς Fair Trade καφέδες από όλο τον κόσμο.  

Οι επιλογές μας, όταν πρόκειται για τον καφέ, είναι πραγματικά ανεξάντλητες! Σημασία έχει να θυμόμαστε πάντα πόσοι άνθρωποι χρειάστηκε να δουλέψουν σκληρά για να απολαμβάνουμε τον καφέ μας, αλλά και να είμαστε σίγουροι ότι στο φλιτζάνι μας καταλήγει πάντα ποιοτικός καφές – ο καφές που μας αξίζει!