Μπούνα Μαφλάτ: η πανάρχαιη αιθιοπική τελετουργία του καφέ

Η Αιθιοπία είναι η πατρίδα του καφέ – είναι λοιπόν, λογικό, ο καφές να έχει ιδιαίτερη σημασία για τους ντόπιους. Πέρα από την ιδιαίτερη γεύση του αιθιοπικού καφέ, αυτό που τον κάνει να ξεχωρίζει είναι η ιδιαίτερη, ξεχωριστή τελετουργία που τον χαρακτηρίζει.

Τι είναι η Αιθιοπική τελετουργία του καφέ;

Η Αιθιοπική τελετουργία του καφέ, ή αλλιώς Μπούνα Μαφλάτ στα Αιθιοπικά, αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της κουλτούρας του καφέ στην Αιθιοπία και την γειτονική Ερυθραία. Πρόκειται για ένα λεπτομερές τυπικό, που ορίζει το καβούρδισμα, το άλεσμα, την ετοιμασία αλλά και το σερβίρισμα του καφέ, δίνοντας σημασία σε κάθε λεπτομέρεια. Όσο και αν φαίνεται κουραστική και χρονοβόρα, η αιθιοπική τελετουργία του καφέ μπορεί να επαναληφθεί δύο και τρεις φορές μέσα στην ημέρα, καθώς δεν είναι απλά μια λαϊκή παράδοση, αλλά ένας ξεχωριστός και ιδιαίτερος τρόπος προετοιμασίας και απόλαυσης του καφέ. Η πρόσκληση για καφέ σε ένα αιθιοπικό σπίτι αποτελεί δείγμα εκτίμησης, φιλίας και αγάπης και η άρνησή της μπορεί να θεωρηθεί προσβολή για τον οικοδεσπότη – αλλά και ένας οικοδεσπότης θεωρείται αδιανόητο να μην ετοιμάσει καφέ, με όλο το τελετουργικό που απαιτείται, για τους καλεσμένους του.  Εξάλλου, όλη η Μπούνα Μαφλάτ είναι δομημένη γύρω από το γεγονός πως ο καφές είναι προορισμένος να φέρνει τους ανθρώπους πιο κοντά: ο καφές στην Αιθιοπία είναι φτιαγμένος για να μοιράζεται ανάμεσα σε φίλους, συγγενείς, γείτονες και καλεσμένους.

Πως ξεκινά μια Αιθιοπική τελετουργία καφέ;

Κατά παράδοση, την ετοιμασία και το σερβίρισμα του καφέ αναλαμβάνουν οι γυναίκες του σπιτιού ή, σε κάποιες περιοχές της Αιθιοπίας και της Ερυθραίας, η μικρότερη γυναίκα του νοικοκυριού. Όσες γυναίκες πρόκειται να λάβουν μέρος στην Μπούνα Μαφλάτ φοράνε παραδοσιακή στολή, λευκού χρώματος με κόκκινα ή πράσινα στολίδια, που συμβολίζει τη χαρά και την φιλοξενία. Οι καλεσμένοι κάθονται συνήθως σε χαμηλά σκαμπό ενώ το πάτωμα αρωματίζεται με αποξηραμένα λουλούδια και αρωματικά βότανα. Πολλές φορές, αρωματικά στικ καίγονται, για να διώξουν τα κακά πνεύματα και να δώσουν ιδιαίτερη ατμόσφαιρα στο χώρο.

Οι καλεσμένοι συγκεντρώνονται σιγά σιγά γύρω από το μαγκάλι με τα κάρβουνα, στα οποία θα καβουρδιστεί και θα ετοιμαστεί ο καφές. Άλλωστε, η συνολική προετοιμασία του καφέ είναι μια διαδικασία που μπορεί να διαρκέσει ως και τρεις ώρες, στις οποίες όσοι μοιράζονται τον καφέ έχουν την δυνατότητα να έρθουν πιο κοντά και να συζητήσουν για διάφορα θέματα.

Πώς ετοιμάζεται ο καφές σύμφωνα με το Αιθιοπικό τελετουργικό;

Το Αιθιοπικό τελετουργικό του καφέ επιστρατεύει διάφορα σκεύη, καθώς η ετοιμασία του καφέ ξεκινά κυριολεκτικά από το μηδέν. Το πρώτο βήμα είναι το καβούρδισμα των πράσινων κόκκων του καφέ, που γίνεται αργά, σε ένα ειδικό, πλατύ τηγάνι με μακριά λαβή. Το καβούρδισμα των κόκκων θεωρείται σημαντικό σημείο της τελετουργίας, καθώς αφενός δείχνει στους καλεσμένους την φρεσκάδα των κόκκων του καφέ και την ποιότητά τους, και από την άλλη την ιδιαίτερη φροντίδα που χρειάζεται το ρόφημα για να ετοιμαστεί.

Μετά το καβούρδισμα των κόκκων, σειρά έχει η άλεσή τους, που παραδοσιακά γίνεται στο χέρι, σε ξύλινο γουδί με μεταλλικό γουδοχέρι.  Στο «μουκίτσα», όπως είναι το όνομα του σκεύους, οι κόκκοι αλέθονται με αργές και προσεκτικές κινήσεις μέχρι να καταλήξουν σε μια λεπτή σκόνη. Μετά ακολουθεί το κυρίως στάδιο της ετοιμασίας του καφέ, που απαιτεί ένα ακόμα παραδοσιακό αιθιοπικό σκεύος, την Jebena: η Jebena μια πήλινη κανάτα με ιδιαίτερα μακρύ στόμιο, που καταλήγει σε φίλτρο φτιαγμένο από τρίχες αλόγου ή ξερό χορτάρι. Ο φρεσκοκαβουρδισμένος, φρεσκοαλεσμένος καφές τοποθετείται στο πήλινο κανάτι, το οποίο είναι γεμάτο με νερό που έχει, στο μεταξύ, ζεσταθεί στη φωτιά. Με τελετουργικές κινήσεις, η οικοδέσποινα στριφογυρνά το δοχείο, βοηθώντας τον καφέ να εκχυλιστεί.  Μετά από μερικά λεπτά, ο καφές είναι έτοιμος και σερβίρεται σε μικρά πήλινα κύπελλα. Ο καφές εκχυλίζεται τρεις φορές. Το πρώτο σερβίρισμα ονομάζεται Awel, το δεύτερο Kalel και το τρίτο Baraka και θεωρείται πως φέρνει καλή τύχη και ευλογία. Αν και σήμερα, οι Αιθίοπες προσθέτουν ζάχαρη κατά βούληση στον καφέ τους, πριν μερικά χρόνια ήταν πιο συνηθισμένο να προσθέτουν το παραδοσιακό αιθιοπικό βούτυρο. Ο καφές συνήθως συνοδεύεται από ένα μικρό κι ελαφρύ σνακ.

Όλα τα παραπάνω μπορεί να φαίνονται χρονοβόρα και κουραστικά, ειδικά σε εμάς, που ως Δυτικοί έχουμε συνηθίσει σε άλλους ρυθμούς ζωής, όμως ουσιαστικά αποτελούν έναν ιδιαίτερο φόρο τιμής στο αγαπημένο μας ρόφημα και στο πόσο μπορεί να ενώσει και να φέρει κοντά τους ανθρώπους που το μοιράζονται. Αν σας δοθεί η ευκαιρία να συμμετάσχετε σε ένα αιθιοπικό τελετουργικό καφέ, όπως για παράδειγμα σε ένα αιθιοπικό εστιατόριο, μην χάσετε την ευκαιρία – θα γίνετε κοινωνοί μιας μοναδικής, ιδιαίτερης εμπειρίας. Αν, από την άλλη, απλά θέλετε τα αρώματα του αφρικανικού καφέ στο φλυτζάνι σας, δοκιμάστε έναν μονοποικιλιακό καφέ από την Αιθοπία, όπως τον Illy Monoarabica Ethiopia ή τον Caffe Lab Sidamo. O Dun, που θα λέγανε και στην Aιθιοπία!