Γνωρίζοντας καλύτερα την "Ζώνη του Καφέ"
Ανάμεσα στους Τροπικούς, κρύβεται το μυστικό που μας δίνει απλόχερα τον αγαπημένο μας καφέ
Δεν υπάρχει λάτρης του καφέ, που να μην έχει αναρωτηθεί για την προέλευση των κόκκων που του δίνουν το αγαπημένο του ρόφημα. Όσο όμως ρωτάμε και μαθαίνουμε για την προέλευση του καφέ μας, βρισκόμαστε μπροστά σε ένα ετερόκλητο μωσαικό χωρών: Κολομβία, Αιθιοπία, Ινδία, Βραζιλία, Ουγκάντα, Ινδονησία... τι κοινό έχουν όλες αυτές οι χώρες μεταξύ τους; Έχουν την τύχη να ανήκουν στην «Ζώνη του Καφέ».
Τι είναι η «Ζώνη του Καφέ»;
Με τον όρο «Ζώνη του Καφέ» εννοούμε μια επιμήκη περιοχή που ορίζεται από τους Τροπικούς του Καρκίνου στο Βορρά και του Αιγόκερω στο Νότο. Η περιοχή αυτή, η οποία τέμνεται από την Ισημερινό και διατρέχει σχεδόν 70 χώρες, χαρακτηρίζεται από τροπικό κλίμα και περιλαμβάνει όλα τα μέρη στα οποία μπορεί να καλλιεργηθεί και να ευδοκιμήσει ο καφές. Ονομάστηκε «ζώνη» εξαιτίας του επιμήκους σχήματός της, που διατρέχει ολόκληρο τον πλανήτη.
Οι περιοχές που ανήκουν στη ζώνη του καφέ χαρακτηρίζονται από εύφορα εδάφη, ήπιες θερμοκρασίες, και περιόδους υψηλών βροχοπτώσεων που εναλλάσονται με ξηρές περιόδους – ένα κλίμα και μια μορφολογία αρκετά παρόμοια με το τα αντίστοιχα χαρακτηριστικά της Αιθιοπίας, της οποίας ο καφές είναι ενδημικό φυτό. Ακόμα, σε όλες αυτές τις περιοχές υπάρχουν καλλιέργησιμα εδάφη σε υψηλά υψόμετρα, κάτι που επίσης ευννοεί την καλλιέργεια του καφέ.
Ακόμα, αρκετές περιοχές της ζώνης του καφέ (στην Λατινική Αμερική αλλά και στην Νοτιοανατολική Ασία) ανήκουν ταυτόχρονα και στον «δακτύλιο της φωτιάς» του Ειρηνικού Ωκεανού, μια περιοχή που περιλαμβάνει το 75% των ενεργών ηφαιστείων ολόκληρου το πλανήτη. Αν και τα ηφαιστειογενή εδάφη δεν είναι απαραίτητα για την καλλιέργεια του καφέ, τα εύφορα χώματα στις ηφαιστειακές περιοχές είναι ιδανικά για την καλλιέργεια του καφέ.
Ποιες χώρες περιλαμβάνονται στη «Ζώνη του Καφέ»;
Η ζώνη του καφέ περιλαμβάνει περίπου 70 χώρες, που κατανέμονται σε τρεις Ηπείρους (Ασία, Αφρική και Αμερική). Εξετάζοντας περαιτέρω τις καφεοπαραγωγούς περιοχές, ξεχωρίζουμε την Νοτιοανατολική Ασία, την Κεντρική – Νότια Αφρική, την Κεντρική και την Νότια Αφρική, καθώς και τα νησιά της Καραϊβικής. Από τις 70 χώρες που έχουν την τύχη να ανήκουν στην «Ζώνη του Καφέ», 50 περίπου έχουν αναπτύξει, λιγότερο ή περισσότερο, την καλλιέργεια του καφέ στο πέρασμα του χρόνου.
Το δυτικότερο σημείο της «Ζώνης» εντοπίζεται στο Μεξικό, ενώ το Ανατολικότερο στην Παπούα – Νέα Γουινέα. Το βορειότερο σημείο της βρίσκεται στo Nεπάλ και την Κίνα, ενώ το νοτιότερο στη Μαδαγασκάρη της Αφρικής, στην οποία όμως η καλλιέργεια του καφέ είναι περιορισμένη. Αξίζει να σημειωθεί πως δεν υπάρχει ευρωπαϊκό έδαφος που να παράγει καφέ, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να θεωρηθούν καφεοπαραγωγός χώρα χάρη σε μια «παραξενιά»: η Χαβάη, αν και απομακρυσμένη από τον κύριο όγκο των ΗΠΑ, συγκαταλέγεται ανάμεσα στις πολιτείες της και ταυτόχρονα ανήκει στη «Ζωνή του Καφέ», παράγοντας μάλιστα εκλεκτό και περιορισμένης παραγωγής καφέ. Τέλος, ενώ ο καφές ξεκίνησε σαν Αραβικό Μονοπώλιο και ένα μεγάλο μέρος της Αραβικής Χερσονήσου ανήκει στη «Ζώνη», καφές καλλιεργείται μόνο στην Υεμένη, καθώς η συνθήκες ερήμου της Αραβίας αποθαρρύνουν κάθε είδους καλλιέργεια.
Η θέση μιας χώρας στην «Ζώνη του Καφέ» δεν επηρεάζει την ποιότητα του καφέ που παράγει, παρά μόνο εγγυάται τις σωστές κλιματολογικές συνθήκες για την καλλιέργειά του. Η ποιότητα του καφέ εξαρτάται από πολλά χαρακτηριστικά (αυτά που καλούμε συνοπτικά terroir) και κάθε χώρα παράγει καφέδες με διαφορετικά οργανοληπτικά χαρακτηριστικά, που δεν είναι απαραίτητα «καλύτεροι» ο ένας από τον άλλο.
Πώς διαδόθηκε η καλλιέργεια του καφέ σε αυτές τις περιοχές ;
Ο καφές είναι ενδημικό φυτό της Αθιοπίας και της Ερυθραίας, και το πρώτο μέρος στο οποίο πέρασε, μετά την ανακάλυψή του από τον άνθρωπο, ήταν η γειτονική Υεμένη, στην απέναντι όχθη της Ερυθράς Θάλασσας. Για χρόνια, ο καφές ήταν αυστηρά αραβική υπόθεση, με κόκκους τόσο από την Υεμένη όσο και από την Αιθιοπία, που εξάγονταν σε όλο τον κόσμο καβουρδισμένοι.
Ένας Ινδός σούφι μοναχός, ο Baba Budan, κατόρθωσε να εξάγει σπόρους καφέ και να φυτέψει τα πρώτα καφεόδεντρα στην Ινδία, τον 16ο αιώνα. Το 17ο αιώνα, σπόροι από αυτά τα καφεόδεντρα φυτεύτηκαν στην Ινδονησία, καθώς στάλθηκαν ως δώρο του Ολλανδού κυβερνήτη του Malabar στις αποικιοκρατικές αρχές της Ιάβας. Λίγο αργότερα, ο δήμαρχος του Άμστερνταμ θα κάνει δώρο στον Βασιλιά Λουδοβίκο ένα καφεόδεντρο, και οι Γάλλοι αποικιοκράτες θα φυτέψουν καφεόδεντρα αρχικά στο νησί της Μαρτινίκας, και κατόπιν και σε άλλα νησιά της Καραϊβικής.
Είναι η εποχή της ευρείας διάδοσης του καφέ, που οφείλεται στην συνεχή αναζήτηση νέων πόρων και νέων καλλιεργήσιμων περιοχώς από τις αποικιοκρατικές δυνάμεις της περιοχής. Από την Καραϊβική, ο καφές θα φτάσει στην Ηπειρωτική Λατινική Αμερική, αρχικά στην Νότια και κατόπιν στην Κεντρική. Παράλληλα, η συνεχής κατάκτηση αφρικανικών εδαφών από τους Ευρωπαίους θα οδηγήσει σε εισαγωγή καφεόδεντων τόσο από την Αιθιοπία, όσο και από χώρες της Ασίας και της Καραϊβικής. Είναι η αρχή μιας νέας εποχής και η δημιουργία της «Ζώνης του Καφέ».
Από το Μεξικό ως την Νέα Γουινέα και από την Μαδαγασκάρη ως την Βόρεια Ινδία, αυτό που μετράει πάντα και πρώτα είναι ο καλός καφές – ο καφές που μας αξίζει!
