Arabusta: ένα σπάνιο υβρίδιο καφέ από την μακρινή Ακτή του Ελεφαντοστού.
Μια «χαμένη», υβριδική ποικιλία καφέ που ίσως μας απασχολήσει στο μέλλον: ο αφρικανικός Arabusta!
Όποιον καφέ και αν προτιμούμε και από όποια (μακρινή) γωνιά του κόσμου και αν ξεκινά για να φτάσει στο φλιτζάνι μας, είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα ανήκει σε μια από τις δύο ποικιλίες που αποτελούν το 98% της παγκόσμιας παραγωγής, καθώς θα είναι είτε Arabica είτε Robusta. Έχουμε στο παρελθόν εξετάσει μια σπάνια, αγνοημένη αφρικανική ποικιλία καφέ, την Liberica, ήρθε όμως να γνωρίσουμε και μια υβριδική ποικιλία καφέ που όπως φανερώνει το όνομά της, αποτελεί διασταύρωση του Arabica και του Robusta, που κρύβει τη δική της, ενδιαφέρουσα ιστορία: την Arabusta.
Πώς γεννήθηκε ο Arabusta;
Η γέννηση του Arabusta εντοπίζεται στο νησί Timor της Ινδονησίας, και οφείλεται στην εξάπλωση ενός μύκητα που ονομάζεται Coffee Rust, δηλαδή «σκουριά του καφέ». Ο συγκεκριμένος μύκητας προσβάλει τα καφεόδεντρα της ποικιλίας Arabica, τα οποία εμφανίζουν μειωμένη ανθεκτικότητα σε παράσιτα, ασθένειες και ζιζάνια. Ο Coffee Rust εμφανίζεται κατά καιρούς σε όλη την «ζώνη του καφέ», δηλαδή σε όλες σχεδόν τις καφεοπαραγωγούς χώρες, με καταστρεπτικά πολλές φορές αποτελέσματα, που έχουν ως συνέπεια την καταστροφή της σοδειάς και την αύξηση των τιμών του καφέ διεθνώς. Η πιο καταστροφική επίδραση του μύκητα εντοπίζεται στην Ασία, όπου κατέστρεψε ολοκληρωτικά όλα τα καφεόδεντρα της Κεϋλάνης – κάτι που έπαιξε σημαντικά ρόλο ώστε οι ντόπιοι να υιοθετήσουν το τσάι ως κύριο εξαγώγιμο προϊόν αλλά και τους Βρετανούς να το αναγάγουν σε εθνικό τους ρόφημα.
Οι παραγωγοί καφέ στο νησί του Τιμόρ αναζητούσαν τρόπο να προστατέψουν τα πολύτιμα καφεόδεντρά τους από την επέλαση του μύκητα, παρατηρώντας ταυτόχρονα πως η (υποδεέστερη σε γεύση) ποικιλία Robusta εμφάνιζε σημαντικά μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στις ασθένειες. Έτσι, προχώρησαν στο «ζευγάρωμα» των δύο ποικιλιών, και το αποτέλεσμα ήταν ένα υβρίδιο, που συνδύαζε τη γεύση του Arabica με την ανθεκτικότητα του Robusta. Η νέα ποικιλία καφέ ονομάστηκε «Υβρίδιο του Τιμόρ» ή όπως την λένε οι ντόποι, «Tim Tim» ή «Bor Bor».
Η εξάπλωση του Arabusta στη Δυτική Αφρική
Από την Νοτιοανατολική Ασία η ιδέα του ζευγαρώματος μεταξύ Arabica και Robusta πέρασε στην Δυτική Αφρική, σε μια χώρα που μέχρι πρόσφατα αποτελούσε έναν από τους μεγαλύτερους παραγωγούς Robusta σε ολόκληρο τον κόσμο. Για την Ακτή του Ελεφαντοστού, ο καφές (μαζί με το κακάο) είναι το κύριο εξαγώγιμο προϊόν και ένας από τους βασικούς στυλοβάτες της εθνικής οικονομίας. Όντας πρώην Γαλλική αποικία, η ακτή του Ελεφαντοστού κέρδισε την ανεξαρτησία της κατά την δεκαετία του 1960 και στράφηκε εντατικά στην καλλιέργεια και εξαγωγή του καφέ.
Προσπαθώντας να βελτιώσουν την ποιότητα του παραγόμενου καφέ, οι αγρότες της Ακτής του Ελεφαντοστού, υπό την καθοδήγηση της κυβέρνησης, στράφηκαν στην καλλιέργεια Arabica, ωστόσο οι προσπάθειες ήταν ανεπιτυχείς, καθώς ο καφές Arabica απαιτεί υψηλό υψόμετρο, κάτι που δεν συναντάται στην αφρικανική χώρα. Έτσι, οι γεωπόνοι, εμπνεόμενοι από το υβρίδιο του Τιμόρ, ζευγάρωσαν εκ νέου τις δύο ποικιλίες, καταλήγοντας στον Arabusta. Το αποτέλεσμα ήταν μια ποικιλία καφέ που έφερε τα γευστικά χαρακτηριστικά του αφρικανικού Arabica, σε συνδυασμό με την ένταση, αλλά και την ανθεκτικότητα του Robusta, που μπορούσε να ευδοκιμήσει στις κλιματολογικές συνθήκες και το μορφολογικό ανάγλυφο της Ακτής του Ελεφαντοστού. Παράλληλα με την εξαγωγή Robusta, η αφρικανική χώρα εξήγαγε για χρόνια Arabusta, πετυχαίνοντας μάλιστα καλύτερες τιμές.
Ποιο είναι το μέλλον του Arabusta;
Η πορεία της καλλιέργειας καφέ στην Ακτή του Ελεφαντοστού ακολούθησε την ίδια ταραχώδη πορεία με την ιστορία της χώρας. Λόγω των συνεχών εμφυλίων πολέμων, οι καλλιέργειες εγκαταλείφθηκαν, η ποιότητα του καφέ έπεσε κατακόρυφα και η χώρα έπαψε να θεωρείται υπολογίσιμη δύναμη στον χώρο του καφέ. Μαζί με την γενικότερη παρακμή της βιομηχανίας του καφέ στην Ακτή του Ελεφαντοστού, η καλλιέργεια του υβριδίου συρρικνώθηκε τόσο πολύ, ώστε έχει φτάσει στα πρόθυρα της εξαφάνισης. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια προσπάθεια αναγέννησης της καλλιέργειας του καφέ στην χώρα με τη βιομηχανία του καφέ να δείχνει να σταθεροποιείται αριθμητικά και να βελτιώνεται συνεχώς από άποψη ποιότητας. Σε αυτή την αναγέννηση της καλλιέργειας του καφέ στην δυτικοαφρικανική χώρα, είναι σίγουρο πως η «ανάσταση» του Arabusta θα παίξει τον δικό της, ιδιαίτερο ρόλο.
Ο κόσμος του καφέ δε σταματά να εκπλήσσει ακόμα και όσους νομίζουν πως τον ξέρουν καλά! Ίσως σε λίγα χρόνια να έχουμε να διαλέξουμε ανάμεσα σε τρεις ποικιλίες καφέ, εκτός από τον Arabica, τον Robusta και τα χαρμάνια τους. Ο Αφρικανικός Arabusta ίσως επιστρέψει για να κατακτήσει τις κούπες μας.
